Η περίοδος του Δωδεκαημέρου, που αρχίζει από την παραμονή των Χριστουγέννων και τελειώνει την παραμονή των Θεοφανίων, ήταν ανέκαθεν σημαντική από άποψη εθιμικής και λαογραφικής παρουσίας των κατοίκων των χωριών της Θράκης. Τα λατρευτικά έθιμα του Δωδεκαημέρου είναι άρρηκτα συνυφασμένα με τη Χριστιανική πίστη, τον κύκλο της ζωής στην ύπαιθρο και πληθώρα λαϊκών δοξασιών, που που έλκουν τις απαρχές τους στην αρχαιότητα.
Παραδοσιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων
Την Παραμονή των Χριστουγέννων το πρωί ομάδες παιδιών έψαλαν τα κάλαντα και μετέφεραν το μήνυμα της γέννησης του Χριστού σε κάθε σπίτι στις γειτονιές των χωριών και των πόλεων της Θράκης.Εκτός από το γνωστό τρίγωνο, τα παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν συχνά και άλλα μουσικά όργανα, όπως τύμπανο ή ταραμπούκα, κλαρίνο κ.ά. Στα παιδιά συνήθως κερνούσαν γλυκά ή ξηρούς καρπούς και, σπανίως, νομίσματα.
Στις μέρες μας έχετε ην ευκαιρία να ακούσετε την Παραμονή των Χριστουγέννων τα παραδοσιακά κάλαντα σε κάθε πόλη της Θράκης, καθώς δραστήριοι πολιτιστικοί φορείς οργανώνουν εκδηλώσεις, συνήθως υπαίθριες, ψάλλοντας τα κάλαντα συνοδεία παραδοσιακών οργάνων
Το έθιμο “Τα εννιά φαγιά“
Στο τραπέζι, το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, οι γυναίκες εξακολουθούν να φροντίζουν να υπάρχουν τα «εννιά φαγιά» (εννέα φαγητά), όσοι και η μήνες της κύησης της Παναγιάς και όλα νηστίσιμα.Το τραπέζι συνήθως περιελάμβανε λάχανο τουρσί με φασόλια, ενώ δεν έλειπε το ψωμί, το κρεμμύδι, το μέλι, το σαραγλί, το καρπούζι ή το πεπόνι (που τα συντηρούσαν στα άχυρα), αλλά και «βαρβάρα», καθώς συμπίπτει με τα 20ημερα της Αγίας Βαρβάρας. Το κάθε ένα από τα φαγητά έχει το δικό του συμβολισμό (το καρπούζι μεγάλη παραγωγή όσα και τα σπόρια του, το κρασί για να προοδεύσει η οικογένεια όπως αναπτύσσεται η κληματαριά κ.ο.κ.). Μεταξύ των εδεσμάτων ξεχωριστή θέση κατέχει το Χριστόψωμο. Η διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιος του στολισμός με διάφορα κεντήματα (κεντίδια) ή «πλουμίδια» με παραστάσεις από την αγροτική παραγωγή . Στο νηστίσιμο αυτό τραπέζι οι συνδαιτυμόνες ζητούν ο ένας από τον άλλο συγχώρεση και η οικοδέσποινα θυμιατίζει τα φαγητά πριν καταναλωθούν.
Μπορείτε και εσείς να πάρετε μέρος στην αναπαράσταση του εθίμου “εννιά φαγιά” που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Απαλού “Ο Φάρος” στον Έβρο την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου στις 19.00
Επιπλέον,έχετε τη δυνατότητα να κατευθυνθείτε λίγο πιο βόρεια στο νομό Έβρου, στο Αμόριο την Τρίτη 24 Δεκεμβρίου στον χώρο του Εκπολιτιστικού Συλλόγου “Ορφέας” Αμορίου και να συμμετάσχετε ως συνδαιτυμόνες στο ιδιαίτερο αυτό τραπέζι.
Τα μοναδικά δρώμενα της “Καμήλας“, του “Πουρπούρη“,του “Μπαμπούσιαρου” και της “Αρκούδας“
Σε πολλά χωριά της Θράκης εξακολουθούν να επιβιώνουν παραδοσιακά δρώμενα με θιάσους μεταμφιεσμένων που περιφέρονται στις γειτονιές αυτοσχεδιάζοντας.
Οι μεταμφιέσεις του Δωδεκαημέρου, συνδέονται με την έκκληση των γεωργών για γονιμότητα. Άνδρες με ζωόμορφες μεταμφιέσεις, ηχηρά κουδούνια, ραβδιά που χτυπούν τη γη, με προβιές ή κάπες τσοπάνη, με μάσκες από νεροκολοκύθα στο πρόσωπο περιδιαβαίνουν τους δρόμους των χωριών, τραγουδώντας, χορεύοντας, πειράζοντας και κερνώντας κρασί τον κόσμο, ευχόμενοι την ευημερία και την καλή συγκομιδή.
Ημερομηνίες παραδοσιακών δρωμένων:
- Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου– Ο Λαογραφικός Πολιτιστικός Σύλλογος Οινόης Ορεστιάδας αναπαριστά το έθιμο της Καμήλας και διοργανώνει γλέντι με το συγκρότημα Θρακόμελο
- Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου– Στις Σάπες Ροδόπης διοργανώνεται το δρώμενο Μωμόγεροι από τον Σύλλογο Ποντίων Σαπών « Η Κερασούντα & το Γαρς» με τη συμμετοχή του Συλλόγου Ποντίων Σαπών «Τα Κασσιτερά»
- Σάββατο 28 Δεκεμβρίου– Στο Ισαάκιο Διδυμοτείχου μπορείτε να παρακολουθήσετε το έθιμο του Πουρπούρη και μπορείτε να συμμετάσχετε στο παραδοσιακό γλέντι με το συγκρότημα Εβρίτικη Ζυγιά
- Κυριακή 29 Δεκεμβρίου– Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ρηγίου Διδυμοτείχου ” Μέγα Ζαλούφι” διοργανώνει στην πλατεία του χωριού την αναπαράσταση του Μπαμπούσιαρου και σας κερνάει άφθονο κρασί και τοπικούς μεζέδες
- Παραμονή Πρωτοχρονιάς– Στο χωριό Πέπλος του Έβρου μπορείτε να παρακολουθήσετε το έθιμο της Αρκούδας και να γλεντήσετε με παραδοσιακή μουσική, κρασί και εδέσματα προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου Πέπλου
- Παραμονή Πρωτοχρονιάς(το βράδυ)– Θα ψαλούν στους δρόμους των Σαπών Ροδόπης τα παραδοσιακά Κάλαντα του Πόντου από τον Σύλλογο Ποντίων Τα Κασσιτερά
- Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2020-Αναβίωση του εθίμου της Γυναικοκρατίας από τους Πολιτιστικούς Συλλόγους Γυναικών Σαπών και Ξυλαγανής στην πλατεία της Ξυλαγανής
Παραδοσιακά Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς: “Σε αυτό το σπίτι που ήρθαμε πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει”
Στις πόλεις και τα χωριά της Θράκης ακούγονται ακόμη και σήμερα την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς τα παραδοσιακά κάλαντα με πολλές παραλλαγές. Ομάδες παιδιών από νωρίς το πρωί τραγουδούν το χαρούμενο γεγονός της έλευσης του νέου χρόνου, μοιράζοντας ευχές για καλοτυχία, ευημερία, προκοπή, αλλά και παινέματα προς τους ιδιοκτήτες των σπιτιών που επισκέπτονται για να ψάλουν τα κάλαντα.